Kışın Buzlanma ve Donma (Hipotermi) Riski: Düşme Sonrası İlk Yardım ve Ambulans Ne Zaman Çağrılır?

Kış aylarında İstanbul’da buzlanma, kaygan zemin ve düşük sıcaklıklar; düşme, kırık şüphesi, burkulma, kafa travması ve hipotermi (donma) gibi acil durum risklerini belirgin şekilde artırır. Özellikle yaşlılarda düşme sonrası uzun süre soğukta kalmak, fark edilmeden hipotermiye ilerleyebilir. Bu rehberde; düşme sonrası doğru ilk yardım adımlarını, hipotermi belirtilerini ve 112 ya da özel ambulansın ne zaman çağrılması gerektiğini net bir çerçevede bulacaksınız.

Kışın buzlanma neden daha tehlikeli?

Buzlu zeminde düşmeler sadece basit bir kayma gibi görünse de şu nedenlerle daha ağır sonuçlar doğurabilir:

• Kontrolsüz düşüş: Refleksle kolu uzatma, el-bilek kırıkları ve omuz yaralanmalarını artırır.
• Başın zemine çarpması: Kafa travması ve beyin sarsıntısı riski.
• Soğuğa maruz kalma: Yerde kalma süresi uzadıkça hipotermi riski yükselir.
• Yaşlılarda kırılganlık: Osteoporoz ve denge sorunları nedeniyle kalça kırığı gibi ciddi yaralanmalar daha sık görülür.

Hipotermi (donma) nedir? Kimler daha yüksek risk altındadır?

Hipotermi, vücut ısısının tehlikeli düzeyde düşmesidir. Sadece “çok soğuk havada” değil; ıslak kıyafet, rüzgâr, uzun süre hareketsiz kalma ve yetersiz giyinme ile de gelişebilir.

Risk grupları

• Yaşlılar (ısı düzenleme mekanizmaları zayıflar, düşme sonrası yerde kalma süresi uzayabilir)
• Bebekler ve çocuklar
• Kronik hastalığı olanlar (kalp-damar, diyabet vb.)
• Alkol/uyku ilacı etkisi altında olanlar
• Tek başına yaşayanlar

Hipotermi belirtileri (sahada fark edilebilecek işaretler)

• Titreme (ileri hipotermide titreme azalabilir)
• Konuşmada peltekleşme, uyku hâli, dalgınlık
• Koordinasyon bozukluğu, sendeleme
• Soluk/soğuk cilt, dudaklarda morarma
• Bilinç bulanıklığı veya bayılma

Bu belirtiler özellikle bir düşme sonrası soğuk zeminde kalma ile birlikteyse durum acil kabul edilmelidir.

Buzlanma nedeniyle düşme sonrası ilk değerlendirme: Önce güvenlik

Düşen kişiye yardım ederken önce çevre güvenliğini sağlayın:

1. Kendinizi kaymaya karşı güvene alın (mümkünse kaymayan bir noktadan yaklaşın).
2. Trafik yakınındaysa görünürlüğü artırın (reflektör, far, çevre uyarısı).
3. Kişiyi hemen kaldırmaya çalışmadan önce hızlı bir değerlendirme yapın.

Düşme sonrası ilk yardım: Adım adım ne yapılmalı?

1) Bilinç ve solunumu kontrol edin

• Kişiye seslenin, omzuna nazikçe dokunun.
• Nefes alıp vermesini kontrol edin.
• Bilinç kapalıysa veya normal nefes yoksa: 112’yi arayın ve temel yaşam desteği yönergelerini izleyin.

2) Şiddetli kanama var mı?

• Basınç uygulayın, mümkünse temiz bir bezle tampon yapın.
• Kanama durmuyor veya fışkırır tarzdaysa 112.

3) Kafa travması şüphesi varsa dikkat

Başını çarpmış kişilerde bazen ilk anda iyi görünse bile riskli bulgular gelişebilir. Özellikle yaşlılarda ve kan sulandırıcı kullananlarda daha ciddiye alınmalıdır.

Aşağıdakiler varsa ambulans çağırın:

• Kısa süreli bile olsa bilinç kaybı
• Şiddetli baş ağrısı, tekrarlayan kusma
• Uykuya meyil, dalgınlık, davranış değişikliği
• Kol/bacak güçsüzlüğü, konuşma bozukluğu
• Kulak/burundan kan veya sıvı gelmesi
• Göz bebeklerinde eşitsizlik, nöbet

4) Kırık şüphesi mi, burkulma mı?

Kırık ve ciddi yaralanmada “yerinden oynatmak” durumu kötüleştirebilir.

Kırık şüphesi belirtileri:

• Şekil bozukluğu, anormal açı
• Şiddetli ağrı, üzerine basamama
• Hızla artan şişlik-morarma
• Açık yara ile birlikte kemik görünümü (açık kırık)

Burkulma/gerilme belirtileri:

• Ekleme sınırlı hareketle ağrı
• Şişlik, hassasiyet
• Genellikle şekil bozukluğu yoktur (yine de kesin ayrım muayene ve görüntüleme ile konur)

5) Uygulanabilecek temel ilk yardım (genel çerçeve)

• Kişiyi zorla kaldırmayın. Özellikle kalça, bel, boyun ağrısı varsa.
• Şüpheli bölgeleri hareketsiz tutun (atelleme bilgisi yoksa basitçe destekleyin, ani hareket ettirmeyin).
• Şişlik için soğuk uygulama (buzu doğrudan cilde koymadan, araya bez koyarak; 10–15 dk aralarla).
  Not: Dışarıda zaten soğuk maruziyeti varsa aşırı soğutmaya kaçmayın; öncelik hipotermiyi önlemektir.
• Ağrı kesici/ilaç konusunda hekim önerisi yoksa rastgele ilaç vermeyin.
• Kişiyi yalnız bırakmayın; bilinci, rengi ve solunumunu izleyin.

Düşme + soğuk maruziyeti: Hipotermiye karşı sahada doğru yaklaşım

Düşen kişi yerde kaldıysa veya ıslak/ince giyindiyse, aynı anda hipotermi gelişebilir. İlk yardımın hedefi: ısı kaybını durdurmak ve güvenli ısıtmak.

Yapılması gerekenler

• Kişiyi mümkünse rüzgârdan ve soğuktan korunaklı bir alana alın (güvenlik varsa).
• Islak kıyafetleri çıkarabiliyorsanız çıkarın, kuru battaniye/giysi ile sarın.
• Baş-boyun bölgesini koruyun (ısı kaybı artabilir).
• Bilinci açık ve yutması güvenliyse ılık içecek verilebilir; ancak alkol kesinlikle vermeyin.

Yapılmaması gerekenler

• Kişiyi hızlı ve agresif şekilde ısıtmak (çok sıcak duş, doğrudan soba/ısıtıcıya dayama).
• Bilinci bulanık olan kişiye yiyecek-içecek vermek.
• Aşırı hareket ettirmek (özellikle ciddi hipotermide kalp ritmi hassas olabilir).

Ambulans ne zaman çağrılır? 112 mi, özel ambulans mı?

Kış koşullarında “bekleyelim geçer” yaklaşımı; kırık, kafa travması ve hipotermi riskinde gecikmeye neden olabilir. Aşağıdaki durumlarda ambulans çağırma kararı geciktirilmemelidir.

112’nin aranması gereken acil durumlar

• Bilinç kaybı, nöbet, normal solunumun olmaması
• Şiddetli kanama
• Kafa travması bulguları (kusma, uyku hâli, konuşma bozukluğu, nörolojik belirti)
• Boyun/sırt ağrısı, omurga yaralanması şüphesi
• Kalça kırığı şüphesi (özellikle yaşlılarda düşme sonrası bacağını oynatamama/üzerine basamama)
• Açık kırık, belirgin şekil bozukluğu
• Göğüs ağrısı, nefes darlığı
• Orta-ileri hipotermi belirtileri (bilinç bulanıklığı, morarma, titremenin azalması, aşırı uyku hâli)

Özel ambulans ne zaman tercih edilebilir?

Acil hayati tehlike yoksa ancak güvenli ve kontrollü nakil gerekiyorsa özel ambulans, süreci kolaylaştırabilir. Örneğin:

• Hastaneye hasta nakli gereken; fakat yürüyemeyen/çok ağrısı olan düşme vakaları
• Ortopedi değerlendirmesi için immobilizasyonla nakil ihtiyacı
• Taburcu sonrası ev-hastane arası planlı nakiller
• Yaşlılarda düşme sonrası genel durum iyi olsa bile, güvenli taşıma gerektiren durumlar

İstanbul’da özel ambulans hizmetlerinde; ekipman, sedye, sabitleme ve profesyonel ekip ile nakil, hastanın konforu ve güvenliği açısından önemlidir. Nova Ambulans, bu tür durumlarda 7/24 hizmet sunan özel ambulans sağlayıcıları arasındadır.

Yaşlılarda düşme: Neden daha ciddiye alınmalı?

Yaşlılarda düşme, basit bir incinmeden çok daha fazlası olabilir:

• Kalça kırığı riski yüksektir ve erken müdahale önemlidir.
• Kan sulandırıcı kullananlarda kafa içi kanama riski artar.
• Soğuğa dayanıklılık azalır; düşme sonrası yerde kalma hipotermiyi hızlandırır.

Yaşlı bir yakınız düştüyse, “iyi görünüyor” dese bile; ağrı, sersemlik, baş çarpması, yürüyememe veya üşüme/titreme gibi belirtilerde tıbbi değerlendirmeyi ertelemeyin.

Kış güvenliği: Buzlanmada düşmeyi önlemek için pratik öneriler

• Kaymaz tabanlı ayakkabı giyin; mümkünse buz tutan günlerde daha kısa adım atın.
• Merdiven/inişlerde korkuluk kullanın, elleri ceplerde yürümeyin.
• Yaşlılar için ev çıkışında baston ucu/kaydırmaz aparat faydalı olabilir.
• Site/iş yeri girişlerinde tuzlama-kumlama yapılmasını takip edin.
• Telefonunuzun şarjı dolu olsun; acil durumda 112’ye hızlı ulaşın.

Sonuç

Kışın buzlanma kaynaklı bir düşme, tek başına bile kırık veya kafa travması ile sonuçlanabilir; buna soğukta kalma eklendiğinde hipotermi (donma) riski de tabloyu ağırlaştırır. Doğru ilk yardım yaklaşımı; kişiyi gereksiz hareket ettirmemek, hayati bulguları kontrol etmek, ısı kaybını azaltmak ve doğru zamanda 112 veya ambulans desteği istemektir. Şüphede kaldığınızda gecikmeden profesyonel yardım çağırmak en güvenli seçenektir.

Acil ambulans veya hasta nakil hizmeti için 7/24 Nova Ambulans'ı arayabilirsiniz: 0216 339 00 39